Sittard, twee dagen na de opening van het Nationaal Holocaustmuseum

Tegenover mijn woning op de hoek Helstraat/Paradijsstraat liggen vier Stolpersteine voor de weduwe Schellevis uit Amsterdam en drie van haar kinderen, die in 1937 via Maastricht in Sittard waren komen wonen, en van hieruit gedeporteerd werden. Hun woning, een pand van de gemeente Sittard, is al lang geleden afgebroken, en ik heb de nodige uren besteed aan het vinden van de exacte locatie en foto’s van het pand. De weduwe Schellevis had vijf volwassen kinderen, waarvan eentje in 1936 nabij Eijsden was overvallen en vermoord, zo leerde ik uit oude kranten op Delpher.nl. Voor hem en voor dochter Grietje zijn hier geen Stolpersteine gelegd. Grietje was in 1940 getrouwd en naar Amsterdam teruggekeerd.

Luchtfoto uit 1926.

De zijkant van Paradijsstraat 2 aan de wal.

Links Paradijsstraat 2, rechts het 'Wijnhuis'.

Rechts Paradijsstraat 2.

Jansje Schellevis-Goudsmit.

Voordat ze zich op de Paradijsstraat vestigden, had het gezin Schellevis op twee adressen op de Molenstraat gewoond. Ik vroeg me lang af of daarmee de Molenweg in Ophoven was bedoeld, of wellicht de Molenbeekstraat? Vorige week stuitte ik in het archief op een verzoek van de bewoners van de Helstraat uit 1927: ze waren ongelukkig met de associatie van hun straatnaam en vroegen of die veranderd kon worden. De gemeente stemde in, en veranderde de Helstraat in de Molenstraat! Het gezin heeft dus al die tijd in mijn straat gewoond. In 1953 werd de straatnaam terug veranderd in Helstraat.

In Amsterdam, waar ik door omstandigheden momenteel geregeld verblijf, heb ik gezocht of Grietje en haar man Leon Koopman daar een Stolperstein hadden. Dat bleek nog niet het geval. Van de bijna 80.000 uit Amsterdam gedeporteerde Joden zal wel nooit iedereen een struikelsteentje krijgen. Haar laatste adres dat ik kende was Nieuwe Keizersgracht 80 huis, een pand dat inmiddels is gesloopt (evenals de drie adressen van het gezin in Sittard). Elf jaar geleden werd aan de overkant op de Nieuwe Keizersgracht de ‘Schaduwkade’ onthuld, een ander namenmonument, bestaande uit plaatjes met de namen van 200 Joodse bewoners die uit die straat waren gedeporteerd. Maar ook hier zijn Grietje en haar man niet bij: de rij gedenkstenen eindigt bij nummer 74. Wel ligt de ‘Schaduwkade’ pal naast het Holocaust Namenmonument. Daarop staan Grietje en haar man sinds 2021 wel vermeld. Vanuit het Monument kijk je zo op de plek waar hun huis heeft gestaan.

De Schaduwkade met zicht op Nieuwe Keizersgracht 80.

 

Het Namenmonument met zicht op Nieuwe Keizersgracht 80.

 

Steentjes van het Namenmonument.

Daar blijken ze maar 3 maanden te hebben gewoond, van februari tot mei 1941. De archiefkaarten van Amsterdam geven aan dat ze toen zijn verhuisd naar Albert Cuijpstraat 231-IIa. Leon werd vervolgens opgepakt bij een razzia en in september 1941 in Mauthausen vermoord, terwijl Grietje begin 1944 formeel werd uitgeschreven naar ‘Duitschland’. Zij was echter al in april 1943 in Sobibor om het leven gebracht.

Rechts Albert Cuypstraat 231 in 1982.

Twee straten verder ligt de Nieuwe Achtergracht, waar ik in treurige omstandigheden momenteel een woning help leeghalen. Op Joodsmonument.nl zag ik onlangs dat ook uit dit pand in 1942 meerdere Joodse gezinnen zijn gedeporteerd en vermoord. Er zijn veel monumenten en gedenkplaatjes voor de Holocaust in Amsterdam. De stad telde destijds 800.000 inwoners. Bijna 1 op de 10 is vermoord omdat zij Joods waren. Nu is er ook een museum, voor al die Joden uit Amsterdam, en die uit de rest van Nederland.

Wil Brassé