WikiLeaks, de organisatie van Julian Assange en een hoop vrijwilligers, is niet eenvoudig te spreken.
Dat is niet zo opmerkelijk. Ze hebben nogal wat te doen. Meer dan 250.000 cables (communicatie tussen Amerikaanse ambassades en het State Department) bewaken, bewaren en checken.
De CIA in hun nek, financiële problemen, servers die hen niet meer willen 'hosten'. Een Zweeds uitleveringsverzoek tegen Assange zelf vanwege de verdenking van verkrachting. Amerikanen-van-naam die zeggen dat ze het niet erg vinden als Assange zou worden vermoord. Samenwerkingsafspraken met vijf grote eigenzinnige kranten, als The Guardian, The New York Times, El Pais, Der Spiegel (weekblad), Le Monde.
En ongetwijfeld honderden nieuwsorganisaties die ook de cables willen.
Net als wij.
*
In december leggen we de eerste contacten. Dat gaat via mobieltjes, skype, beveiligde programma's op internet, gecodeerde boodschappen. Een paar afspraken in IJsland en eigen land.
Al snel blijkt dat anderen het materiaal ook willen: het AD wordt genoemd, de Volkskrant misschien en in ieder geval NRC in combinatie met RTL.
Namens de laatste twee laat een NRC-journalist aan WikiLeaks weten dat de NOS niet voldoende betrouwbaar is omdat het een publieke omroep betreft. Ik schrik ervan. Is dat de manier waarop de concurrentie opereert?
Ik besluit in de contacten niets over RTL, NRC of wie dan ook te zeggen, maar op eigen kracht te vertrouwen: wie zijn we, wat ze zijn we, wat is ons bereik, hoe betrouwbaar vindt ons publiek ons?
Voor WikiLeaks zouden we gegeven onze impact een goeie partner kunnen zijn. De vrijwilligersorganisatie die cables op z'n eigen site zet, loopt het risico in een hoekje van de aandacht te belanden. Samen met gerespecteerde mediaorganisaties kan en zal de impact anders zijn.
*
Het duurt lang voor we wat meer te weten komen. Als we informeren horen we dat er niets te zeggen valt, maar dat de positie van de NOS op waarde wordt geschat.
Zo gaat het een paar weken lang. Soms lijkt het dichtbij, dan weer ver weg.
Afgelopen weekend wordt er contact gezocht.
Dinsdag wordt gevraagd of ik naar Engeland kan komen, omgeving Norfolk, waar Assange huisarrest heeft. Daar krijg ik nadere instructies voor de woensdag.
Er komt een auto voor me te rijden en ergens op het platteland kom ik bij een vakantiehuis waar een aantal van Assange's mensen aan de slag zijn.
We maken de afspraak: de NOS krijgt alle documenten die over Nederland gaan.
En dan legt een van hen een usb-stick op tafel.
*
Het wachten is op, uhh, laten we zeggen Caroline. Assange heeft een Engelse vrouwennaam in de communicatie over de mobiele telefoon.
Caroline moet eerst bij de politie langs. Iedere dag, binnen een zeker tijdslot. En 's avonds op tijd binnen zijn op het landhuis waar hij te gast is, waar cameraploegen, supporters en vijanden buiten staan; en waar ongetwijfeld ook MI5 aandacht is.
Want, zo bespreken we, de Amerikanen zullen ongetwijfeld van de Engelsen willen weten wat Assange allemaal doet. En ze zullen tegelijkertijd ook niet het risico willen lopen dat hij op Engels grondgebied wordt neergeschoten, door de een of andere door de beschuldigende retoriek getriggerde gek.
*
We zijn een beetje paranoia met z'n allen, grapt een van de vrijwilligers. Als iemand iets meer heeft dan een griepje, dan zeggen we dat de CIA erachter zit.
En ik heb nog nooit zoveel politieagenten voor of achter me gezien. Althans, dat denk ik nu, zegt hij.
*
Assange, de man met het witte haar, is langer dan ik dacht. Jongensachtiger. Hij oogt ontspannen, ondanks al die druk en de rechtszaak in Londen een dag eerder. Hij is ervan overtuigd dat hij geframed is in de Zweedse verkrachtingszaak, dat hij zal winnen, dat de publiciteit en zijn supporters hem min of meer onaantastbaar maken.
Hij geniet er zichtbaar van dat hij het tegen de supermacht opneemt.
Zijn mensen vinden de Amerikaanse reactie prachtig. Geen betere publiciteit dan de Amerikaanse waarschuwingen en veroordelingen, die Assange en WikiLeaks in het centrum van de belangstelling zetten.
De Britten gaan er wat ontspannener mee om. Je moet niet lekken, nou ja, en als er gelekt wordt, pech…
Assange blijft een paar uur. Langer dan de bedoeling is, omdat hij het wel leuk vindt door te praten, over Nederland bijvoorbeeld. En omdat hij het wel leuk vindt degenen die op hem zitten te wachten nog even wat langer te laten wachten.
*
Ik rij terug met de usb-stick in mijn binnenzak en een stevig bonkend hart. Slapen is moeilijk, en als ik de volgende dag douche, doe ik dat met de deur van de badkamer open.
Not bad, NOS.
Ben ik ook een tikje aangestoken door de plaatselijke paranoia? Via mail en over de telefoon zeg ik in ieder geval al een poosje niets meer.
Hoe dan ook: het is fijn om samen met WikiLeaks aan dit project te werken. We zijn toch de eerste audiovisuele organisatie die voor deze cables zijn geselecteerd, naast de vijf genoemde kranten.
*
Op donderdag en vrijdag zetten we de al langer voorbereide research- en leesoperatie in gang. Het enige wat we nog nodig hebben en vrijdag krijgen is de code, waarmee we de sterk beveiligde bestanden kunnen openen.
We zijn een tikje trots, en vooral benieuwd.
Als we over de cables spreken, verwachten we geen grote alles verzengende verhalen, maar vooral schetsen over de context waarbinnen de Amerikanen naar ons kijken, hier en daar een opvallende typering of een aardig feit, dat soort zaken.
*
En dan is het vrijdagmiddag en kondigen RTL en NRC aan dat ze de cables hebben,
Dat viel wat tegen, om eens een understatement te gebruiken.
Good for them.
Ze hebben de cables via de Noorse krant Aftonposten. Die hebben de documenten van een ex-WikiLeaks-vrijwilliger die uit boosheid is weggelopen en de bestanden heeft gekopieerd.
In Engeland wordt gevloekt, door WikiLeaks. In Hilversum ook, door mij en anderen.
Maar zo gaat dat, ieder zijn eigen route, en dit project gaat om transparantie en openbaarmaking, niet om scoops, hoe graag we ze ook hebben. Maar: we hebben onze eigen verhalen en gaan onze eigen gang, alleen een paar dagen eerder dan de bedoeling was.
*
Ik verbaas me om het commentaar in de NRC, waar gesteld wordt dat ze eigenlijk helemaal niet met WikiLeaks in zee wilden, omdat er te veel beperkende voorwaarden zijn gesteld.
Vind het merkwaardig. Het klopt niet met de pogingen die door hen zijn ondernomen om met WikiLeaks afspraken te maken, maar wie wil er –in dit stadium, nu niet met WikiLeaks samenwerken? Wat maakt NRC beter dan The Guardian, The New York Times?
Maar goed, ieder zijn eigen afweging natuurlijk.
Het verhaal over de beperkingen lijkt mij onwaarschijnlijk.
Wij hebben een hele verstandige overeenkomst, van beide kanten. Die gaat over zorgvuldigheid waarmee we met het materiaal om gaan. Over het gegeven dat er geen geld met onze afspraken is gemoeid. Vind ik essentieel.
En het belangrijkste, nog essentiëler: in een enkel geval moeten mensen in de cables worden beschermd, maar alleen als er sprake zou kunnen zijn van daadwerkelijk levensgevaar, of mensen die genoemd worden de doodstraf zouden kunnen krijgen.
Dat lijkt mij redelijk.
Nadrukkelijk spreken we af dat WikiLeaks geen invloed heeft op of bemoeienis met onze journalistieke afwegingen, met de verhalen die we maken, hoe we ze maken, en met wat we weggooien. Het fijne is, dat willen ze ook niet, ze weten hoe het werkt.
De enige afspraken waarin we overleggen, los van die zorgvuldigheid, gaan om gelijktijdige publicatie van geselecteerde cables op de sites van de NOS en van WikiLeaks zelf.
Hele normale, hele logische afspraken, waarbij niemand in de bevoegdheden van de ander treedt.
*
Vanaf gisteren zijn we aan het lezen. We zullen zorgvuldig opereren. Betrokkenen voorleggen wat er over hen wordt opgemerkt. Benadrukken dat het de Amerikaanse visie is, niet per definitie de werkelijkheid. Weten dat het materiaal 'gestolen' is. Maar we handelen, net als WikiLeaks, in het belang van openbaarheid, transparantie, en willen inzicht geven in hoe de diplomatieke wereld werkt en denkt, hoe besluitvormingsprocessen worden beïnvloedt, hoe er met vertrouwelijke informatie wordt omgegaan.
(En ja, journalisten vinden het bijzonder en prettig, vertrouwelijke informatie te hebben en op basis daarvan verhalen te maken. Dat ook.)
*
In de komende tijd zullen we verhalen maken gebaseerd op de cables. Sommige verhalen zullen –denk ik- groot zijn. Andere wat beperkter. Misschien zullen sommige dossiers alleen op de website worden behandeld. Dat gaan we zien.
We zullen samen met WikiLeaks zoveel mogelijk cables publiceren. Alles openbaar, tenzij. Zodat iedereen kan lezen.
In de volgende week zullen we, via de website, ook iedereen vragen zijn of haar zoekwoorden aan ons te sturen, voor als iemand alvast iets specifieks wil weten.
Dat zal nog even duren, want er is veel te doen in korte tijd.
*
Ik vind het fijn dat we de cables hebben. Goed dat WikiLeaks met de NOS wilde samenwerken. Toch ook: bijzonder om Assange te ontmoeten.
En: juist dat we publiceren.
The people have the right to know, stelde de New York Times recent. En zo is het.
*
Ik ben beschikbaar voor vragen, kritiek en opmerkingen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten