Een (anti-)Aparte man: Eugène James (1928-2007)

  Over enkele dagen zou Eugène Adolphe James 80 jaar zijn geworden. Hij werd in 1928 geboren op Saint Martin op de Franse Antillen. Dat wist ik niet eens, dat Sint Maarten maar deels Nederlands is. Het ontging me schijnbaar ook in 1995, toen de orkaan Luis Sint Maarten had getroffen en Eugene de kar trok op een solidariteitsavond in Sittard om geld voor de slachtoffers in te zamelen. Ik heb nog een T-shirt met opdruk van die avond, en Anne had ansichtkaarten getekend die voor het goede doel werden verkocht.

 

Eugene vond in Nederland werk als bibliothecaris en ontmoette hier zijn vrouw Greetje. In de jaren '70 vestigden ze zich in Sittard, waar hij leraar werd aan de Bibliotheek en Documentatie Academie, die vroeger op de Leyenbroekerweg zat en later (na een fusie) naar Maastricht is verhuisd. Ik was daar eind jaren '80 op een open dag, maar besloot de opleiding niet te volgen omdat die na de fusie verbreed was. Eugene was er ook om nieuwe geïnteresseerden te woord te staan. Hij was toen al met de VUT maar viel nog incidenteel in.

 

Onze eerste ontmoeting was op de dag af 22 jaar geleden, 19 maart 1986 op de Sint Joep jaarmarkt in Sittard. Ik stond in de Putstraat achter de kraam van alternatieve boekwinkel Katastrofe, waar we ondermeer aandelen in de anti-Apartheidsstrijd verkochten, violette strookjes papier met een tekst en foto van Nelson Mandela erop. Eugene viel als passant op door zijn lange, elegante gestalte en zijn vriendelijke en intelligente voorkomen. Ik was dan ook teleurgesteld dat hij - zeker als één van de weinige kleurlingen aan onze kraam - geen aandeel van me wilde kopen. Hij wilde wel weten wie achter de aktie zaten, maar vertrouwde blijkbaar niet of het geld wel goed terecht zou komen.

 

 De werkgroep Sittard Tegen Apartheid (STA) werd in februari 1987 op initiatief van de BOA (Boycot Outspan Aktie) van banneling Esau du Plessis opgericht als een breed samenwerkingsplatform, en Eugene was er vanaf het begin bij, evenals eerste voorzitter Hub Bemelmans. Ik was ook bij de oprichtingsvergadering, maar werd pas jaren later aktief.

 

In oktober 1987 werd in de Stadsschouwburg de eerste activiteit van STA gehouden, met anti-Apartheidsactivist Klaas de Jonge als spreker, en in maart 1988 was de eerste Sittardse anti-Apartheidsweek. In januari 1988 werden ze officieel een stichting, met Eugene als voorzitter. Na de afschaffing van de Apartheid begin jaren '90 werd de focus van de werkgroep antiracisme, en veranderde de naam in Sittard Tegen Racisme en Apartheid.

 

De vrijlating van Nelson Mandela in 1990 was een hoogtepunt voor de werkgroep, evenals de eerste vrije verkiezingen in 1994, toen Mandela tot president werd gekozen. Voor Eugene was enkele jaren later zijn reis naar Zuid-Afrika ook een hoogtepunt, waarbij hij Mandela persoonlijk mocht ontmoeten.

Eugene was daarnaast nog op vele fronten actief: bij de landelijke Stichting Tegen Apartheid en Racisme (STAR), bij de Sittardse Werkgroep Antillianen en Arubanen (SWAA), het Platform Multicultureel Sittard (PMS), dat elk jaar het festival Musada organiseert, de Lokale Omroep Sittard (LOS, nu START), waar hij op zaterdagochtend het programma Accent Lokaal presenteerde, en allerlei meer dingen waar ik geen weet van heb. Eugene trok vele karren, en het moet nog blijken of die allemaal ook zonder hem verder zullen kunnen rijden...

 

 

 Ik werkte voor het eerst met Eugene samen nadat Wereldwinkel Sittard in 1990 zijn hulp had ingeroepen om een stagiaire te begeleiden bij het op poten zetten van het derde wereld documentatiecentrum op de eerste verdieping van ons nieuwe pand. Dat documentatiecentrum was in de jaren '80 mede mijn kindje geweest, maar had jarenlang een marginaal bestaan geleid. Eugene kon ook na die stage niet gemist worden, en werd voorzitter van het "Derde Wereld Info Centrum". Tonnie, Anne, ik en een wisselend groepje andere vrijwilligers - waaronder Ratna - werden medewerkers. We hebben talrijke discussies gevoerd over trefwoorden en of Arabische landen en voormalige Sovjetrepublieken ook bij de 'derde wereld' en ons werkgebied gerekend moesten worden. Eugene was van de zuivere lijn, maar voor anderen was de wereld en het onrecht dat we aan de kaak moesten stellen bijna grenzeloos...

 

We hebben 7 jaar lang dapper kranten geknipt, tijdschriften gerubriceerd en boeken aangeschaft over alle mogelijke derde wereld onderwerpen, maar de scholieren en andere belangstellenden druppelden maar mondjesmaat binnen. Midden jaren '90 kwam het internet op, en toen we op een middelbare school trots onze trefwoordenlijst in WP 5.1 presenteerden, vroeg de docent of je op die trefwoorden ook kon 'doorklikken' naar de nadere informatie. We stonden er wat verbouwereerd bij terwijl hij ons de eerste internet encyclopedieën liet zien. Een paar jaar later trok het Wereldwinkelbestuur de stekker uit het voortploeterende Info Centrum. Tot onze spijt, maar wel met reden. Ik ben toen archiefambtenaar geworden, terwijl Eugene en Anne zich meer op ander vrijwilligerswerk gingen richten.

 

 

 Op den duur rolde ik ook in de aktiviteiten van STRA, eerst als gastheer bij hun vergaderingen in de Wereldwinkel, toen als samenwerkingspartner met Loesje-Sittard, en uiteindelijk werd ik penningmeester toen Jeu ermee stopte. Van het oorspronkelijke platform bleef een kerngroep over met Eugene als bedaarde maar standvastige voorzitter, Anne als secretaris, ik en nog 2 bestuursleden. Vanaf 1992 organiseerden we samen met groepen als Vluchtelingenwerk Sittard, Loesje/De Klup, de Jongerenbond en jongerencentrum Fenix een jaarlijkse Anti-Racisme Dag of -week rond 21 maart met lezingen, muziek, voorstellingen en exposities, naast enkele fakkeltochten en thema-avonden rond de Kristallnachtherdenking op 8 november.

Het slinkende groepje kon de uitgebreide activiteiten maar moeilijk trekken, en na enkele jaren nam de belangstelling van het publiek steeds verder af, tot wij met een klein groepje sympathisanten overbleven. Na enkele jaren van inactiviteit is STRA in 2004 formeel opgeheven.

 

 

 Eugene bleef ondanks zijn hogere leeftijd volop actief met onder meer het Musada festival, dat zich wel nog in een goede belangstelling mocht verheugen. Ben Ruwette (ook van Accent Lokaal) en Anne bleven hem daarin ondersteunen.

Enkele jaren geleden ontving hij voor zijn tomeloze inzet een lintje als Ridder in de orde van Oranje Nassau.

Eugene overleed vrij onverwacht op Tweede Kerstdag na enkele dagen ziekbed. Hij werd op 3 januari in Amsterdam begraven, nadat een dag eerder een indrukwekkende uitvaartdienst was gehouden in de Johanneskerk te Sittard.

Vanwege de feestdagen en de drukte lukte het niet om een postuum in de krant geplaatst te krijgen, iets wat hij zeker verdiend heeft! Vandaar dit stukje op het wereldwijde web...

 

Ik sluit af met de woorden van Anne, uit het verhaal dat ze bij de uitvaart voorlas:

"Al deze activiteiten waarbij ik Eugene persoonlijk leerde kennen als collega/vrijwilliger, doen mij nog steeds herinneren aan een prettige en democratische werksfeer in een idealistische en gemotiveerde omgeving.
Bij al zijn activiteiten was Greetje, zijn vrouw, ook een stimulerende kracht en stond bij waar ze maar kon.
En tevens waren al zijn collega´s ook als vrienden altijd even welkom, ook bij hen thuis !

Ik, en met mij al zijn collega/vrijwilligers, hebben in hem dan ook een grote en goede vriend verloren.
Maar zijn manier van werken blijft ons bij. Altijd even vriendelijk en geduldig, met groot gevoel voor humor, het kunnen omgaan met mensen van verschillende keur of leeftijd en dit alles gericht op een onbaatzuchtig en idealistisch streven naar gerechtigheid, gelijkheid en vrijheid voor met name onderdrukte bevolkingsgroepen.
En daarnaast het streven naar verdraagzaamheid en tolerantie van verschillende mensen of groepen onder elkaar, dit niet door zware conferenties, maar door mensen de gelegenheid te bieden om samen deel te nemen aan feestelijke evenementen met een altijd idealistische toon. Het werken met hem was altijd serieus, maar had toch ook steeds een gezellig informeel accent.

Eugene zal niet meer in ons midden zijn, maar vergeten zullen we hem nooit...."

 

 

Amen!

 

Wouter

_____________________________________________

 

Een kort In Memoriam  verscheen in het Wereldbulletin:

 

IN MEMORIAM EUGENE JAMES

 

• • • • • • • •

In de laatste dagen van 2007 hebben we geschokt afscheid genomen van Eugene James. Een groot verlies want met het overlijden van Eugene zijn we, letterlijk en figuurlijk. een groot man kwijt geraakt. Eugene was ondanks zijn hoge leeftijd (79) bij diverse groepen actief. Hij was de stuwende kracht achter het jaarlijkse Musada festival in Sittard.

Tijdens de overleggen, die de Vereniging Mondiaal Beleid regelmatig met Eugene had over het Musada festival, was hij altijd vastberaden over zijn doelen. Hij stond voor de integratie van verschillende culturen.

Hij had ook een duidelijk standpunt over de sfeer die het festival moest uitstralen.

Eugene had heel veel contacten en was zeer innemend. Ondanks dat het bijna nooit gemakkelijk was om de organisatie van het festival rond te krijgen lukte het hem steeds weer om tijdig alles te regelen. Niemand zou Eugene iets weigeren.

Hij maakte altijd tijd vrij voor mensen. Wij vroegen ons vaak af hoe hij dat allemaal voor elkaar kreeg. Zijn aanpak was uniek; met enorme inzet en grote betrokkenheid. Hij heeft bereikt dat Musada niet meer weg te denken is.

Eugene was altijd positief gestemd. Kritiek hoorde je van hem zelden en dan nog heel voorzichtig.

Met het overlijden van Eugene verliezen we een zeer actief persoon, een boegbeeld van solidariteit en een voorbeeld voor ons allen. We hopen dat de goede en fijne herinneringen aan hem voor zijn echtgenote Greetje en voor de familie een steun zijn bij het verwerken van dit grote verlies. Eugene, we missen je.

 

Bestuur van de VMB