maandag 3 februari 2014

Partners voor vrede?

 
Erekat-Kerry-Livni-handshake
 

~ door Wouter ~ 

De vredesonderhandelingen tussen Israel en de Palestijnse Autoriteit slepen zich moeizaam voort naar een einde dat volgens de meeste commentatoren een fiasco zal inhouden. En geef ze eens ongelijk. Het akkoord dat er komende april zou moeten liggen, wordt steeds meer gekarakteriseerd als een 'raamwerk akkoord'. Een raamwerk voor verdere onderhandelingen of voor een definitieve overeenkomst? Waarschijnlijk hoogstens het eerste, want over vrijwel niets lijkt men het nog eens te zijn.

De Palestijnen hebben sinds 1988 c.q. 1993 alleen nog toegegeven dat er een beperkte gebiedsruil zou kunnen plaatsvinden voor een deel van de nederzettingenblokken rond Jeruzalem. Het erkennen van Israel als Joodse staat (het hele idee van het VN-delingsplan uit 1947, en van de twee-staten-oplossing überhaupt) lijkt onbespreekbaar, evenals het tegemoet komen aan Israelische veiligheidszorgen (die zouden de Palestijnse soevereiniteit inperken) of het afzien van het vermeende 'recht op terugkeer'. Toen Abbas eens voorzichtig aangaf dat hij niet per se behoefte had om zich weer in zijn geboorteplaats Safed te vestigen, moest dit snel worden gerepareerd door zijn woordvoerder: natuurlijk bleef het recht op terugkeer onvervreemdbaar!

De Palestijnen weten dondersgoed dat hun eisen voor Israel onaanvaardbaar zijn, en het lijkt dan ook evident dat ze maar om twee redenen nog aan de onderhandelingstafel zitten: het vrij krijgen van Palestijnse gevangenen en het waarborgen van de bergen aan Westers steungeld.

Ook voor de meerderheid in de Israelische coalitie moet duidelijk zijn dat er geen akkoord zal komen op deze manier. Jewish Home, Yisrael Beiteinu en grote delen van de Likoed zijn niet te bewegen tot enig acceptabel compromis, en leven in de illusie dat het nederzettingenbeleid gestaag kan worden voortgezet, en de Palestijnse eisen en de wereldopinie eindeloos kunnen blijven worden getrotseerd. Sommige rechtse Israeli's en hun buitenboordmotors voeren zelfs campagne om Judea en Samaria geheel of gedeeltelijk te laten annexeren door Israel.

Netanyahu zelf zit een groot spagaat: tussen zijn eigen achterban en rechtse coalitiepartners, die geen enkele echte concessie willen, en de buitenwereld (waaronder VS en EU) die flinke concessies en een vredesakkoord eisen. Sommigen ter rechterzijde opperen om de Westerse betrekkingen maar te verruilen voor handel met en steun van Rusland, China, India en andere Aziatische staten, die niet zo moeilijk zouden doen over de Palestijnse kwestie en wat daaromheen zit. Dat zal niet zo makkelijk gaan als men denkt: China en India zijn lid van het Aziatische VN-blok met Israels vijanden, en zitten als opkomende economieën ook verlegen om grondstoffen als olie, terwijl ze veel minder zullen betalen voor Israelische producten dan Europa doet. Ook van Rusland is weinig heil te verwachten op dit gebied. Rusland en China houden tevens Israels aartsvijanden Iran en Syrie al jaren de hand boven het hoofd.

Binnen de Israelische coalitie zijn er ook andere geluiden: Livni denkt dat -als Netanyahu haar maar de kans geeft een akkoord te sluiten- er een meerderheid van de Israelische bevolking achter zal staan. Lapid heeft gisteren de geldkraan naar de nederzettingen dichtgedraaid (onder het mom van misbruik van gelden), en spreekt zich sinds december duidelijker uit voor vooruitgang in de onderhandelingen. Veel illusies over de betrouwbaarheid van de Palestijnen heeft hij niet, maar de twee-staten-oplossing acht hij urgent, voor Israels eigen belangen. Zelfs Lieberman verraste vriend en vijand met zijn enthousiaste reacties op de inspanningen van John Kerry. Hij lijkt echt in te zijn voor een akkoord, maar zijn voorwaarde: de 'Arabische driehoek' in Israel over te hevelen naar de Palestijnse staat, zal waarschijnlijk geen kans maken. Bovendien laat hij na erbij te zeggen dat een noodzakelijke consequentie toch ook zal moeten zijn om de meeste nederzettingen in de Westoever te ontruimen.

Volgens tegenstanders jaagt het vredeskamp een gevaarlijke illusie na, door te geloven dat een echte vrede met de Arabieren mogelijk is. Het doel van het zionisme is echter altijd geweest een internationaal erkende Joodse staat die in vrede leeft met haar buren. Het alternatief is een verdere verslechtering van de verhoudingen en op termijn het einde van Israel (zie onderaan dit artikel). Het geduld van Israels bondgenoten in het Westen dreigt op te raken als men niet duidelijk maakt ver te willen gaan om concessies te doen voor vrede, zelfs als de Palestijnen dat niet doen. Zo accepteerde men in 1947 het delingsplan, al was het kansloos, en in 2000 de Clinton voorstellen, al wees Arafat ze af.

Al met al zou er een redelijke basis in Israel kunnen zijn voor een akkoord, deels binnen de coalitie en daarbuiten. De kans lijkt echter klein dat Netanyahu het zover laat komen, nog los van (of mede vanwege) de ontoegeeflijkheid aan Palestijnse zijde. Hij steunt te zwaar op zijn rechtse achterban, en mist het lef en het kaliber van Sharon om daarvan los te breken en een substantieel deel van zijn partijleden en kiezers mee te krijgen. Met het steeds weer laten goedkeuren van bouwplannen over de Groene Lijn vermindert hij de kansen voor het vredesoverleg. In Davos verklaarde hij zelfs onlangs op een persconferentie dat hij niet van plan was enige nederzetting te gaan ontruimen:

"I have no intention of evacuating any settlement or uprooting any Israelis," Netanyahu said in Hebrew during a briefing for Israeli journalists on the nine-month negotiating cycle, which ends in April.
His statement, which runs counter to the assumption that a final-status agreement would involve the evacuation of settlements, was not republished by the Prime Minister's Office.
An Israeli official cautioned on Saturday night not to equate territorial concessions Israel might make to the Palestinians with statements about settlement evacuations.
Netanyahu is "against uprooting settlements, but irrespective of where the final borders are going to be.
He thinks Jews should be allowed to live in a future Palestinian state," the official said.

In een interview dat hij ook in Davos gaf, zei hij daarentegen:

"We will have peace because we need peace and we want peace. We have suffered from not having peace," he said.
But he cautioned that there were three partners in the tango toward peace. He was certain of two of them, Israel and the US.
"Do we have a third? We'll find out soon," Netanyahu said.

Gezien zijn persconferentie valt ook te twijfelen aan de vredesbereidheid van hemzelf. Zoals Israel als soevereine staat haar eigen immigratiepolitiek kan bepalen, kan niet van de Palestijnen verwacht worden dat ze meer dan honderdduizend Israeli's in hun midden accepteren en beschermen, die zich daar in de laatste decennia tegen hun wil hebben gevestigd.

Overigens, in het hypothetische geval dat de Palestijnen dit toch zouden accepteren, zouden de meeste kolonisten uit eigen beweging naar Israel terugkeren. Een minderheid die niet zionistisch-nationalistisch is maar wel religieus verknocht aan de heilige grond, zou vreedzaam met de Palestijnen willen blijven samenleven. Duizenden Joodse extremisten zouden zich echter verzetten tegen de Palestijnse heerschappij en zorgen voor een desastreuze voortduring van het conflict. Ook zouden Palestijnse extremisten hen blijven aanvallen. Het probleem van de islamisten van Hamas en Islamitische Jihad, die zich lang niet allemaal bij een vredesakkoord zullen neerleggen, is al groot genoeg zonder hen een makkelijk doelwit binnen de Palestijnse staat te geven.

Bij de vrede met Egypte en bij de Oslo Akkoorden was er een sterke Israelische vredesbeweging die de verdragen ondersteunde en erop aandrong. Nu overheersen scepsis en apathie, gevoed door het Palestijnse geweld in het afgelopen decennium en het uitblijven van Palestijnse vredesgebaren. Intern zal Netanyahu daarom makkelijk kunnen wegkomen met het laten mislukken van de vredesonderhandelingen. Ari Shavit schildert echter het einde van het zionisme als enige alternatief voor het einde van het nederzettingenbeleid. Michael Oren ziet als enige alternatief nog eenzijdige terugtrekking uit de Westoever, een recept dat na Gaza geheel in diskrediet raakte.

 


Mijn eerdere commentaren over het vredesoverleg: